What is Decision Making?
Decision making is the important sub-function of directing in management. It is the process of selecting the best of best from the available alternatives for the change and for further growth.
विज्ञहरुले यसलाई कल्प, विकल्प, निर्विकल्प र संकल्पको समस्टिगत रुप हो भनेर परिभाषित गरेका छन्।
Process of Decision Making
- Identification of the problem and need for change
- Identification of limiting factors
- Development of alternatives
- Evaluation of alternatives – Qualitative and Qualitative [see details below]
- Selection of best alternative
- Implementation
- Feedback
Evaluation of alternatives / Tools of the decision making
Evaluation of the alternatives can be done in two bases they are qualitative and quantitative. Quantitative and Qualitative evaluation techniques are also called tools of decision making.
Quantitative Evaluation – NPV, IRR, BCP, Ration Analysis.
Qualitative Evaluation – Implementability, Social acceptance, Stakeholder satisfaction, Compliance, Continuity, National interest, Resource availability, Change management, Quality of service.
यदि निर्णयकर्ताले निर्णय गर्दा Quantitative Evaluation को प्रयोग गर्दै नाफा र नोक्सानलाई मात्र प्राथमिकतामा राखेर निर्णय गर्छ भने त्यस्तो निर्णयकर्तालाई हामी आर्थिक मान्छे (Economic Man) भनिन्छ।
यदि निर्णयकर्ताले निर्णय गर्दा Qualitative Evaluation को प्रयोग गर्दै नाफा र नोक्सानको ख्याल नराखी गुणस्तरलाई प्राथमिकतामा राखेर निर्णय गर्छ भने त्यस्तो निर्णयकर्तालाई हामी प्रशासनिक मान्छे (Administrative Man) भनिन्छ।
यदि निर्णयकर्ताले निर्णय गर्दा Quantitative Evaluation को प्रयोग गर्दै नाफा र नोक्सानलाई र Qualitative Evaluation को प्रयोग गर्दै गुणस्तरलाई पनि प्राथमिकतामा राखेर निर्णय गर्छ भने त्यसलाई Rational Decision Maker भनिन्छ।
नेपालको सन्दर्भमा सार्वजनिक क्षेत्रमा बढी Qualitative Evaluation र निजि क्षेत्रमा Quantitative Evaluation बढी प्रयोग भएको पाइन्छ।
HATS of Decision Making (Creative Thinking)
It is the attitude of the person who involves in decision making. Decision making attitude it categorized into 6 category as per the attitude of the decision maker. निर्णय लिने मान्छेको स्वभावको आधारमा निर्णयलाई ६ प्रकारमा बाढिएको छ।
- RED – हतारमा निर्णय गर्ने फुर्सदमा पछुताउने प्रकारको निर्णयकर्ता, जो अलि Emotional Type को हुन्छ
- WHITE – जो हिज जे चलि आएको हो त्यै follow गर्छ , यथास्थिति वादी निर्णयकर्ता, यो प्राय संस्कार/संस्कृति सम्बधि निर्णयमा देखिन्छ।
- GREEN – जो परिवर्तन विस्तारै हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छ।
- YELLOW – अवसरवादी, अप्ठ्यारो स्थितिमा केहि नगर्ने मौका पायो कि निर्णय लिईहाल्ने, पर्ख र हेर स्वभाबको निर्णयकर्ता
- BLACK – जो कुनै कुरा हुनु भन्दा पहिला त्यसबाट हुने नकारात्मक नतिजा हेरेरमात्र निर्णय लिन्छ।
- BLUE – यो सबै भन्दा राम्रो। सबै निर्णयहरुको समस्टिगत रुप, आवश्यकता अनुसार जुन उपयुक्त हुन्छ त्यै निर्णय लिने।
Problems of Decision Making in Public Organizations of Nepal
- Kitchen cabinet – निर्णय गर्ने कार्यमा अदृश्य शक्तिको प्रयोग
- Less participatory – निर्णय प्रक्रियामा कम सहभागिता
- Communication and implementation aspect is weak – संचार र कार्यन्वयन पक्षमा कमजोरी
- Weak MIS base – कमजोर व्यवस्थापन सूचना प्रणाली
- Decision Support System को प्रयोग नहुनु
- Political interfare – निर्णयप्रक्रियामा राजनैतिक हस्तक्षेप
- No risk assesment – सम्भावित जोखिमको मुल्यांकन नहुनु
- सार्वजनिक क्षेत्रमा बढी Qualitative Evaluation र निजि क्षेत्रमा Quantitative Evaluation बढी प्रयोग हुनु
Interrelationship Between Decision Making and Leadership
निर्णय र नेतृत्वविचको अन्तर्सम्बध – व्यवस्थापनका हरेक कार्यहरु लक्ष्य निर्देशित, परनिर्भर र अन्तरसम्बन्धित हुन्छन। निर्णय र नेतृत्व व्यवस्थापनको Functions भित्र पर्दछन। यी दुवै Goal Oriented हुन्छन। त्यसकारणले गर्दा हरेक व्यवस्थापकीय कार्यहरुको विचमा अन्तरसम्बन्ध रहे जस्तै निर्णय र नेतृत्व विचमा पनि अन्तरसम्बन्ध छ। निर्णय र नेतृत्व विचको अन्तरसम्बन्धलाई तलको चित्रबाट थप प्रस्ट पार्न सकिन्छ।
माथिको चित्रमा देखाए जस्तै नेतृत्व शैलीको परिवर्तन संगै निर्णय गर्ने शैली पनि परिवर्तन हुन्छ। जसलाई बुँदागत रुपमा यसरि उल्लेख गर्न सकिन्छ।
Autocratic – Top to down approach. निर्णय माथिल्लो तहमा र कार्यन्वयन तल्लो तहमा हुन्छ।
Paternalistic – Top to down approach. निर्णयको अधिकार दिए जस्तो गरेर माथिल्लो तहमै निर्णय गरिन्छ।
Democratic – Horizontal approach, participatory, majority is true
Laissez-faire – each member has veto power, scattered approach
Questions
- What are the decision making problems in public organizations of Nepal. (नेपालको सार्वजनिक क्षेत्रमा निर्णय प्रक्रियामा भएका समस्याहरु के के हुन् ? )
- निर्णयकर्तालाई आर्थिक मान्छे र प्रशासनिक मान्छे किन भनिन्छ ? बैंकमा कस्तो निर्णयकर्ता हुनुपर्छ ?
- निर्णयमा तोक आदेश विधि र टिप्पणी विधि भनेको के हो ?
- What is HATS in decision making?